Πώς φτάσαμε στη στροφή του Μπάρακ Ομπάμα: Από την Τουρκία του 2009 στην Ελλάδα του 2016

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ

Το «ταξίδι» του στην προεδρία των ΗΠΑ διήρκεσε επτά ακόμη χρόνια με εκατοντάδες σταθμούς σε όλο τον κόσμο. Τελευταίος σταθμός στην παγκόσμια διαδρομή θα είναι σε λίγες ώρες πια η Ελλάδα. Για
λόγους και πάλι πολιτικούς και συμβολικούς. Οπως, μάλιστα, έγινε γνωστό την Παρασκευή κατά τη διάρκεια ενημέρωσης στον Λευκό Οίκο, ο Αμερρικανός πρόεδρος έρχεται στην Αθήνα αποφασισμένος να στείλει και ηχηρό μήνυμα υπέρ της «διευθέτησης» του ελληνικού χρέους.

Για να γυρίσουμε ξανά λίγα χρόνια πίσω, ο Μπ. Ομπάμα ήταν από την πρώτη στιγμή ο θαυμαστής του μοντέλου της Τουρκίας. Μιας μουσουλμανική χώρας, με έναν μετριοπαθή (τότε) ισλαμιστή ηγέτη.

Η Τουρκία αποτελούσε το μοντέλο του κοσμικού Ισλάμ, το υπόδειγμα για έναν μουσουλμανικό κόσμο που άλλαζε. Ηταν λίγο πριν ξεσπάσει η Αραβική Ανοιξη, που κατέληξε τελικά στην διάλυση της Λιβύης, στην ανατροπή του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και στην περιπέτεια που ακολούθησε, στον τρομακτικό εμφύλιο στη Συρία…

Η Τουρκία φάνταζε στα μάτια όχι μόνο του Μπ. Ομπάμα αλλά και πολλών ξένων ηγετών ως το ελπιδοφόρο πείραμα που θα συνέθετε το Ισλάμ με τη δημοκρατία σε ένα κράτος που δεν θα είναι θεοκρατικό, αλλά ανεκτικό και στραμμένο στη Δύση.

Ο Ομπάμα επισκέφθηκε το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη συνοδευόμενος από τον Ερντογάν και τον μεγάλο μουφτή της Πόλης. Εβγαλε τα παπούτσια του και ξεναγήθηκε στο στολίδι αυτό του ισλαμικού πολιτισμού. Ομως ο Μπ. Ομπάμα δεν έκρυψε στις δύο μεγάλες ομιλίες του, τη μία στην τουρκική Εθνοσυνέλευση και την άλλη σε φοιτητές, πώς αντιλαμβανόταν τότε τη συμμαχία με την Τουρκία και πώς οραματιζόταν τη χώρα αυτή ως μοντέλο για τον μουσουλμανικό κόσμο. Στο Πολιτιστικό Κέντρο Τοπχανέ συναντήθηκε με νέους σπουδαστές:

«Ηρθα στην Τουρκία, στο πρώτο ταξίδι ως πρόεδρος στο εξωτερικό, για συγκεκριμένο λόγο, και όχι απλώς για να δω τα αξιοθέατα της Κωνσταντινούπολης. Ηρθα εδώ για να επαναβεβαιώσω τη σημασία της Τουρκίας και τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Ηρθα για να δείξω τον σεβασμό μου στη δημοκρατία και στον πολιτισμό της Τουρκίας και να εκφράσω την πεποίθησή μου για τον κρίσιμο και σημαντικό ρόλο που έχει η Τουρκία στην περιοχή και σε όλο τον κόσμο».

Πλήρης στήριξη
Ο κ. Ομπάμα είχε εκφράσει την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ στην εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας και όταν είχε ρωτηθεί για το PKK, είχε δηλώσει ότι οι ΗΠΑ θα αντιταχθούν σε κάθε προσπάθεια διαμελισμού της Τουρκίας, αλλά είχε σπεύσει να διευκρινίσει ότι η κουρδική μειονότητα στο εσωτερικό της Τουρκίας πρέπει να είναι ελεύθερη να αναπτυχθεί στην κοινωνία και να έχει ίσες ευκαιρίες, ελεύθερη πολιτική έκφραση.

Στην τουρκική Εθνοσυνέλευση μίλησε με θερμά λόγια για την Τουρκία και για τη σχέση της με την Ευρώπη: «Επέλεξα να συνεχίσω το ταξίδι μου (σ.σ.: από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Στρασβούργο) στην Αγκυρα και την Κωνσταντινούπολη για να στείλω μήνυμα στον κόσμο. Η Τουρκία είναι κρίσιμος σύμμαχος. Η Τουρκία είναι σημαντικό κομμάτι της Ευρώπης, η Τουρκία είναι δεμένη με την Ευρώπη με περισσότερους δεσμούς από τις γέφυρες του Βοσπόρου. Η ΕΕ κερδίζει από τις διαφορετικές εθνικότητες, παραδόσεις, τις διαφορετικές θρησκείες». Και ο κ. Ομπάμα αναφέρθηκε στην ανάγκη συμφιλίωσης με την Ιστορία, την αποκατάσταση των σχέσεων με την Αρμενία, την επαναλειτουργία της Χάλκης, την επίλυση του Κυπριακού, τη διδασκαλία της κουρδικής και τη λειτουργία κουρδικού σταθμού, την ενίσχυση της δημοκρατίας.

Τα χρόνια που πέρασαν και η Τουρκία από στενός εταίρος έγινε προβληματικός σύμμαχος.

Στο εσωτερικό η όλο και μεγαλύτερη διολίσθηση στον αυταρχισμό, η σύγκρουση κοσμικού-θεοκρατικού μοντέλου που πυροδοτεί εσωτερικές συγκρούσεις, οι παραβιάσεις βασικών δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, τα πλήγματα στην ελευθερία του Τύπου και έκφρασης, ο νεποτισμός και η διαφθορά αρχίζουν και διαμορφώνουν ένα μοντέλο χειρότερο από εκείνα που προκάλεσαν την Αραβική Ανοιξη. Και οι Κούρδοι πλέον, όχι μόνο το ΡΚΚ, αποτελούν τον στόχο της τουρκικής κυβέρνησης σε έναν ακήρυχτο πόλεμο στις νοτιοανατολικές επαρχίες.

Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης παραμένει κλειστή, η συμφιλίωση με την Αρμενία δεν ήρθε, η λύση του Κυπριακού δεν επετεύχθη? Αντίθετα η Τουρκία άνοιξε νέα μέτωπα, παίζοντας επικίνδυνα παιγνίδια για τη σταθερότητα αλλά και για τα ίδια τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Στηρίζοντας τις ισλαμικές ομάδες που εξελίχθησαν στο ISIS…

Και ήρθε η σύγκρουση τους τελευταίους μήνες. Με την Αγκυρα να «παίζει» ακόμη και με τη βάση του Ιντσιρλίκ όπου σταθμεύουν αμερικανικά πυρηνικά όπλα. Με τον Ερντογάν να ξεσπαθώνει εναντίον της Ουάσιγκτον που δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημά του να παραδώσει τον Φετουλάχ Γκιουλέν.

Ωστόσο οι αντιθέσεις είχαν αρχίσει αρκετό καιρό πριν… Οι Αμερικανοί δεν ήθελαν τον διαμελισμό της Συρίας. Δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν το πολιτικό κόστος είτε από μια προσπάθεια ρεβανσισμού της Τουρκίας με αμφισβητήσεις του εδαφικού status quo είτε από την ενίσχυση ανταρτικών ομάδων στη Συρία που κατέληγαν να συνεργάζονται με το ISIS και την Αλ Κάιντα. Ετσι έκαναν τη μεγάλη κίνηση επιλέγοντας να συνεργαστούν με τους Κούρδους της Συρίας.

Ηταν η στιγμή που έσπασε πλέον κάθε δεσμός με τον Λευκό Οίκο και την προεδρία Ομπάμα. Είναι η ίδια τουρκική κυβέρνηση για την οποία έγραψε ύμνους στις 8 Νοεμβρίου ο κορυφαίος σύμβουλος του Τραμπ και πιθανολογούμενος επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, στρατηγός Μάικ Φλιν. Είναι ο Ερντογάν που είχε την… τύχη λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων στις ΗΠΑ να μιλήσει τηλεφωνικά με τον νέο πλανητάρχη.

Τεράστιες αλλαγές
Ηταν πολλά που άλλαξαν από το 2009. Ο Ομπάμα ίσως δεν φανταζόταν ότι ο σχεδιασμός του για το τελευταίο ταξίδι της οκταετίας του στον Λευκό Οίκο θα αποκτούσε ξαφνικά τόσο μεγάλο συμβολισμό. Από την Αθήνα, θα μπορέσει να μιλήσει, απελευθερωμένος πια, για τη δημοκρατία, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τις μειονότητες. Για την ανάγκη αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, των τζιχαντιστών. Για ένα νέο όραμα για τη Μέση Ανατολή, την Αφρική, για τον μουσουλμανικό κόσμο.

Η ομιλία του στην ελληνική πρωτεύουσα, η οποία θα ακουστεί σε όλη την υφήλιο, θα είναι η πολιτική παρακαταθήκη ενός ξεχωριστού Αμερικανού προέδρου. Η οικονομία ήταν αυτό που χώρισε τα τελευταία χρόνια την Ουάσιγκτον από τις Βρυξέλλες και κυρίως το Βερολίνο… Στέλνοντας ένα συμβολικό πια μήνυμα στήριξης της Ελλάδας για το θέμα του χρέους, ο Μπ. Ομπάμα θα μπορέσει να απευθυνθεί σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη και στην Αμερική, αυτούς που νιώθουν ή πραγματικά περιθωριοποιούνται καθημερινά από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Να τους στείλει το μήνυμα ότι η λύση δεν είναι οι «Τραμπ» και οι «Λεπέν»…

Η ομιλία του Ομπάμα στην Αθήνα θα μετατραπεί σε ύμνο στη δημοκρατία έξω από σύνορα. Που φθίνει παντού και σε αυτό τον αμερικανικό λαό. Με το μήνυμα στην παγκόσμια κοινότητα ότι η εκλογή Τραμπ δεν είναι τόσο δυνατή ώστε να αλλοιώσει την αμερικανική δημοκρατία, να μειώσει τον ρόλο της στο παγκόσμιο «γίγνεσθαι».

Θα είναι ένα μήνυμα για την ειρηνική συνύπαρξη. Για το νέο μοντέλο στη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Την ανάγκη ανάπτυξης και δημοκρατίας σε χώρες που «παράγουν» πρόσφυγες, μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση που προκαλεί αποσταθεροποίηση και έχει παράπλευρες συνέπειες: τις ανεκτικές ανοικτές δημοκρατικές κοινωνίες της Ευρώπης, που απειλούνται από ξενοφοβικά, λαϊκιστικά, εθνικιστικά κόμματα και δυνάμεις… Και που είναι μια «επιδημία» μεταδοτική όπως έδειξαν οι αμερικανικές εκλογές.

Το ταξίδι του Ομπάμα κράτησε περισσότερο από επτά χρόνια. Η Τουρκία το 2009 ήταν η αιχμή του δόρατος της Δύσης. Τώρα, το 2016, η Ελλάδα είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο της Δύσης? Ο Μπαράκ Ομπάμα έδειξε να το αντιλαμβάνεται έστω και τώρα… Αλλά αυτό είναι το τελευταίο προεδρικό ταξίδι του?

Αραγε ο Ντόναλντ Τραμπ θα διαβάσει με τον ίδιο τρόπο την Ιστορία;

ΠΗΓΗ